Се проценува дека околу 5 милиони работници во Европската унија се изложени на кристална силициумова прашина. Минералните прашини претставуваат најголем ризик за појава на белодробни заболувања во рударството, градежништвото и некои други индустрии.
Респирабилниот кристален силициум (RCS) е класифициран од IARC како канцероген од Групата 1, што значи дека се смета за сигурна причина за рак кај луѓето. RCS може да предизвика тешки респираторни заболувања, па дури и рак на белите дробови со продолжена изложеност, а ризикот се јавува преку вдишување на прашината.
Каде се појавуваат ризици?
Изложеноста на силикатна прашина се јавува главно во површинските и подземните рудници и во градежништвото (нискоградба и подземно инженерство). Во областа на подземното инженерство, особено треба да се споменат земјените работи, каменоградба и тунелирање. Дополнително, гранките во кои кристалниот силициум диоксид се користи како суровина ја вклучуваат индустријата за цемент, хемиската, керамичката и индустријата за стакло (песок за топење стакло), леарничката индустрија (леарнички песок) и индустријата за гума, пластика и боја. Емисии на прашина од големи размери кои можат да содржат респирабилен кристален силициум се исто така можни во земјоделството или хортикултурата. Во најголем број случаи, работниците се вработени во микропретпријатија со по најмногу деветмина вработени.
Силикатната прашина главно се создава при екстракција и обработка на суровини што содржат минерали со присуство на силициум. Дополнително, силикатната прашина се создава со операции на главно механизирана и со-голема-брзина обработка на материјали, како што е сечење, сечење со пила, дупчење, мелење или дробење на карпи, бетон, асфалт, малтер, тули или керамички производи. Други активности вклучуваат ракување, мешање или мешање/пренесување со лопата на суви материјали што содржат кристален силициум диоксид. Исто така и процесите како што се брусење/шмирглање со компримиран воздух со песок или стакло може да доведат до ослободување на силикатна прашина.
И прашината која е веќе наталожена може повторно да се пренесе (крене) во воздухот под влијание на движење на возила или на ветер, на тој начин изложувајќи ги луѓето кои се присутни на градилиштето.
Повеќе за супстанцијата
Кристалната силика или силициум диоксид или силициум диоксид е вториот најчест минерал во земјината кора. Се јавува во различни количини во повеќето карпи и го сочинува најголемиот дел од светските наслаги на песок. Во помали количини го има и во глината. Производите во кои е врзан силициум диоксид не се опасни. Меѓутоа, при екстракција и обработката, т.е. пескарење, сечење, стругање, дупчење, мелење итн. на производи кои содржат силициум диоксид, може да се создадат мали честички кои можат да навлезат во белите дробови и да ги загрозат („респирабилна кристална силика“).
Како симптомите можат да влијаат на Вас?
Главниот здравствен ефект кој произлегува од вдишувањето на кристална силикатна прашина е развојот на силикоза. Силикозата е формирање на трајни лузни на белите дробови поради вдишената силикатна прашина. При физички напор се јавуваат потешкотии со дишењето кои понекогаш се развиваат и во отежнато дишење при мирување, а некои луѓе имаат и кашлица со или без секрет. Рани симптоми за силикоза исто така, може да бидат и тенденција за развој на респираторни инфекции. Не е јасно како точно вдишливиот (респирабилниот) кристален силициум диоксид предизвикува рак на белите дробови – најверојатната причина е акумулацијата на прашина во белите дробови. Неговата токсичност го отежнува отстранувањето на прашината од страна на природните одбранбени механизми на телото, па таа останува во ткивото на белите дробови и предизвикува постојано воспаление.
Што можете да направите?
Најдоброто решение е да се спречи формирање на честички преку супституција со користење на производи со ниско ниво на прашина (на пример производи од силоси наместо производи пакувани во вреќи). Ако замената не е возможна, изложеноста на силикатна прашина треба да се спречи или барем да се намали. Можете да постигнете спречување или намалување на прашината со користење на работни методи со ниско ниво на прашина и машини кои работат со екстракција или влажна обработка. Редовно чистете ги работните површини и работните простории, избегнувајте наслаги од прашина и што е најважно, избегнувајте повторно да ја подигнувате (кревате) прашината за време на чистењето (т.е. не вршете чистење со метење „на суво“ или со дување, туку користете аспиратори/екстрактори за прав или вакуумски правосмукалки). Постојано следете дали се создава прашина и дали треба да се прилагодуваат мерките за управување со ризик.
Во случај на активности со интензивно ниво на прашина, работните површини треба да се поделат на посебни области во кои работата може да се изведува последователно за да се спречи трети лица да доаѓаат во контакт со прашината.
Личната заштитна опрема (респираторна заштита) треба да се користи само како последно средство, кога техничките мерки не се доволни за заштита на лицето од вдишување штетни прашини, испарувања или гасови. Сепак, за некои работни места или работни задачи, респираторот може да биде и единственото практично решение.
Гранични вредности
EU directive 0,1 mg/m³ (unless specified otherwise below)
Read directive 2017/2398/EU here
| Country | National limit value | National reference | |
|---|---|---|---|
 | Austria | 0,05 mg/m³ respirable fraction | To be included |
 | Belgium | 0,1 mg/m³ respirable fraction | Belgium reference |
 | Bulgaria | EU directive | To be included |
 | Croatia | EU directive | Croatian reference |
 | Czech Republic | EU directive | To be included |
 | Cyprus | EU directive | To be included |
 | Denmark | 0,1 mg/m³ respirable fraction | To be included |
 | Estonia | 0,1 mg/m³ respirable fraction | Reference |
 | Finland | 0,05 mg/m3 (indicative) 0,1 mg/m3 (binding) | Reference 1 Reference 2. |
 | France | 0,1 mg/m³ respirable fraction | French reference |
 | Germany | 0,05 mg/m³ respirable fraction | German reference |
 | Greece | EU directive | To be included |
 | Hungary | 0,1 mg/m³ respirable fraction | Hungarian reference |
 | Iceland | EU directive | To be included |
 | Ireland | 0,1 mg/m³ respirable fraction | To be included |
 | Italy | 0,1 mg/m³ respirable fraction | To be included |
 | Latvia | 0,1 mg/m³ respirable fraction | To be included |
 | Lithuania | EU directive | Lithuanian reference |
 | Luxembourg | EU directive | To be included |
 | Malta | EU directive | To be included |
 | North Macedonia | 0,15 mg/m³ | Reference |
 | The Netherlands | 0,075 mg/m³ respirable fraction | To be included |
 | Norway | 0,05 mg/m³ respirable fraction | Reference |
 | Poland | 0,1 mg/m³ respirable fraction | To be included |
 | Portugal | EU directive | Portuguese reference |
 | Romania | EU directive | To be included |
 | Serbia | - | To be included |
 | Slovakia | EU directive | Slovakian reference |
 | Slovenia | EU directive | Slovenian reference |
 | Spain | 0,05 mg/m³ respirable fraction | Spanish reference |
 | Sweden | 0,1 mg/m³ respirable fraction | Swedish reference |
 | Turkey | - | To be included |
| This data was carefully collected. However, the data is subject to change and was last updated July 6, 2023 2:53 pm. |
|||
Референци: IARC, NIEHS, CDC, HS
